Tokat Doğal Güzellikleri

Orta Karadeniz Bölgesi’nde Yeşilırmak Havzası’nda yer alan Tokat genellikle dağlık bir doğal yapıya sahiptir. Dağlar il topraklarının yarısına yakın bir bölümünü kaplamaktadır. İlin büyük bir bölümü Yeşilırmak ve kollarının açtığı vadilerle parçalanmıştır. Bu dağlık alanların güneyinde Kelkit Çukurluğu ve ovalık bir kesim yer almaktadır. Reşadiye çevresindeki bu düzlükler Niksar ve Erbaa’da geniş ovalara dönüşmektedir.

Dağları

Tokat il topraklarındaki dağlar üç sıra halindedir. Bunlardan kuzeyde yer alan Canik Dağları Karadeniz’e paralel uzanır ve ortalama yükseltileri de 1.500 m. ye ulaşır. Bunlar küçük akarsularla yer yer parçalanmıştır. İlin kuzey kesimini kapsayan birinci dağ sırası Canik Dağları olarak isimlendirilir. Bu dağ sıraları üzerinde Erbaa’nın kuzeyinde Killik Tepesi (1.546 m.), Niksar’ın kuzeyinde Gölağa Tepesi (1.502 m.), Kel Tepe (1.794 m.), Somun Tepesi (1.781 m.), Erdembaba Tepesi (2.181 m.)’dir. Bunlardan Erdembaba Tepesi Canik Dağları’nın en yüksek tepesidir. Kelkit ve Tozanlı vadileri arasındaki ikinci dağ sırası Yaylacık (1.620 m.) ve Bugalı (1.945 m.) Dağı ile Dönek Dağı’ndan oluşmaktadır. Bu kesimin en yüksek tepesi Mercimek tepesi (1.203 m.), Poyrazlık Tepesi (1.535 m.), Yaylacık Dağı (1.621 m.), Dikmen Tepesi (1.628 m.), Topçam Tepesi (1.628 m.), Güvenlik Tepesi (1.707 m.)’dir. Yeşilırmak Vadisi’nin güneyindeki üçüncü dağ sırası Tokat’ın en yüksek kesimini oluşturur ve burada yükselti birçok yerde 2000 m. yi aşar. Bu dağ sırası üzerinde Akdağ (1.926 m.), Deveci Dağı (1.892 m.), Köroğlu Dağı (1.930 m.), Toraç Dağı (2.112 m.) ve Asmalı Dağ (2.116 m.) bulunmaktadır. Bu dağ sıralarının birleştiği kesimlerde daha alçak tepeler bulunmaktadır. Bu tepelerin başında Payık Baba Tepesi (2.090 m.), Şehnakayası Tepesi (2.385 m.), Kabasakal Tepesi (1.882 m.) gelmektedir. Bu dağ sıralarının güneyinde de Çekerek Vadisi ile Çamlıbel Dağları bulunmaktadır.

Vadi, Ova ve Yaylaları

Tokat ilinde Ova ve Vadiler geniş yer tutmaktadır. Yeşilırmak Vadisi’nden sonra geniş ve verimli ovalar bulunmaktadır. Bu vadiler arasında Tozanlı Vadisi Reşadiye’nin Eyüp Köyü kuzeyinde bulunmaktadır. Tozanlı Vadisi Almus Baraj Gölü’nden sonra Güzelova Köyü yakınlarında genişler ve Omala Ovası’nı oluşturur. Tokat il merkezinin kuzeyinden sonra yeniden genişleyerek Tokat ve Turhal ovalarının en geniş şekline dönüşür. Bunlardan Omala, Tokat ve Turhal ovaları üretim açısından yörenin en zengin bölgesidir. Tozanlı Çayı’nın Turhal il merkezi yakınlarında Kurucuk Deresi Vadisi’ni oluşturur. Dar bir vadi olan Kurucuk Vadisi Zile yakınlarında genişleyerek Zile Ovası’nı meydana getirir. Zile Ovası, 2.000 hektarlık Maşat Ovası, 2.000 hektarlık Iğdır Ovası ve Yeşilırmak'ın kolu Hotan Deresi’nin iki yanında yer alan, 6.000 hektarlık ovalarla birlikte toplam 10.000 hektardır. Reşadiye’nin Umurca Köyü yakınlarında Tokat il topraklarına giren Kelkit Çayı güneydoğu-kuzeybatı yönünde uzanırken Kelkit Vadisi’ni de oluşturur. Bu vadi aynı zamanda ilin orta kesiminde uzanan ikinci dağ sırasını birbirinden ayırır. Daha sonra bu vadi Reşadiye Ovası’nı oluşturur. Niksar yakınlarında genişleyerek bu kez de Niksar Ovası’nı meydana getirir. Reşadiye Ovası da ilçe merkezi yakınlarında genişler ve yörenin önemli bir tahıl merkezine dönüşür. Kelkit Çayı’nın taşıdığı alüvyonlar Erbaa Ovası’nı ilin en önemli ovalarından biri konumuna getirmiştir. Doğu-batı yönünde uzanan bu ova, doğuda Niksar Ovası’na, batıda da Taşova’ya açılır. Burada ovanın en yüksek yeri olan Karınca Dağı bulunmaktadır. Bu alan oldukça engebelidir. Yeşilırmak’ın önemli kollarından olan Çekerek Suyu’nun açmış olduğu vadi ilin güney topraklarındaki dağlık kesimi parçalar, Çamlıbel Dağları’nın batısından güneybatıya doğru dar bir şerit halinde uzanır. Vadi Artova’da genişleyerek Artova Ovası’nı meydana getirir. Tokat ilinde yaylalar devlet orman sınırları içerisinde korumaya alınmışlardır. Bu yaylaların başında; Tokat'ta, Topçam, Batmantaş, Muhat ve Dumanlı yaylaları, Reşadiye'de Selemen, Bozçalı ve Kızılcaören yaylaları ile Niksar'da Çamiçi Yaylası gelmektedir. Tokat il merkezine 15. km uzaklıkta,1.600 m. yükseklikteki Topçam yaylası temiz havası ve gür ormanları ile olağanüstü bir güzelliğe sahiptir. Selemen Yaylası il merkezinde tarih, kültür ve doğal zenginliğin bir arada toplandığı bir yayladır. Yavuz Sultan Selim Çaldıran Seferine çıkarken (1514) bu yaylada konaklamıştır. İl merkezine 28 km uzaklıkta, 1850 m. yükseklikteki Batmantaş Yaylası sık ve gür çam ormanları tertemiz yayla havası ve soğuk suları ile ilin yayla turizmi yönünden önemli bir yaylasıdır. Tokat il merkezine 29 km uzaklıktaki Akbelen (Bizer) Yaylası, yörenin en büyük yaylasıdır. Geniş kırsal alanı, çam ve kayın ağaçlarından oluşan ormanlarla çevrilidir. İl merkezine 70 km. uzaklıkta, 2.578 m. yükseklikteki Dumanlı yaylası bitki örtüsü yönünden oldukça zengindir. Bu yaylanın çevresinde Başta Çatak Yaylası olmak üzere çok sayıda küçük yayla bulunmaktadır. Tokat’ın Karadeniz’e açılan dağları üzerinde bulunan Çamiçi Yaylası, turizm yönünden yörenin önemli bir yaylasıdır. Burada Niksar Belediyesince her yıl Çamiçi Yayla Şenlikleri düzenlenmektedir. Çamiçi yaylasında turistik tesislerin yanında konaklama yerleri ve lokantalar bulunmaktadır.

Akarsuları

Tozanlı Çayı
Yeşilırmak’ın ana kolunu oluşturan, 468 km. uzunluğundaki Tozanlı Çayı Sivas ilindeki Köse Dağı’nın (2.801 m.) batı yamaçlarından kaynaklanmaktadır. Reşadiye’nin Eyüp Köyü’nün kuzeyinden Tokat İli’ne giren Tozanlı Çayı il toprakları içerisinde doğu-batı yönünde akar ve Tokat’ın ikinci ve üçüncü dağ sıralarını birbirinden ayıran vadiyi oluşturur. Akarsu irili ufaklı derelerle beslenir. Tozanlı Çayı’nın 365 km. uzağında Almus Baraj Gölü bulunmaktadır. Almus Baraj Gölü’nden sonra Dönek ve Mamu dağları arasındaki 12 km.lik boğazdan geçerek Omala Ovası’na girer. Buradan Kazova'ya yönelir, bu arada Gümenek regülâtöründen Turhal'a kadar uzanan alanda, başta Behzat Deresi olmak üzere birçok küçük dereleri de toplar. Kazova'dan sonra Turhal Ovası’na girer ve Gülüt ile Hotan dereleri ile birleşir. Turhal Ovası’ndan sonra takriben 30 km. lik bir boğaza girer.

Kelkit Çayı
Yeşilırmak’ın en büyük kolu olan, 313 km. uzunluğundaki Kelkit Çayı Erzincan'ın kuzeyinde Sipikör, Pülür, Otlukbeli, Sarhan ve Balaban dağlarından doğan ufak derelerin, Kelkit kasabası civarında birleşmesi ile meydana gelmiştir. Yusuf Bey Köprüsü altından Tokat'a girer. Bundan sonra Niksar ovasına girer. Kuzeybatı doğrultusunda akmaya devam edip, Erbaa ovasını geçerek bu ovanın kuzeyindeki kale boğazında, Kale Köyü güneyinde Yeşilırmak’la birleşir.

Çekerek Suyu
Yeşilırmak’ın önemli kollarından biri olan, 256 km. uzunluğundaki Çekerek Suyu Tokat’ın güneyindeki dağlık yöreden doğar buradaki küçük dereleri de suyuna katar. İl toprakları içerisinde kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda akarak Artova ilçesinin güneyinden geçer ve Deveci Dağları’nın güney yamaçları boyunca da akar. Bundan sonra da Alanyurt Köyü’nün batısından Yozgat topraklarına girer. Burada geniş bir yay çizdikten sonra Zile’nin Acıpınar yakınlarında yeniden Tokat topraklarına girer. Doğu ve batı yönünde aktıktan sonra Zile Gümüşkaş Köyü’nün güneybatısından ikinci kes Yozgat topraklarına girer.

Gölleri

Zinav (Çukur Göl) Gölü (Reşadiye)
Reşadiye’nin Yolüstü (Megedün) Köyü’nün 3 km. uzağında bulunan bu gölün suları tatlıdır. Yaklaşık 1.50-2.00 km2’lik bir alana yayılmaktadır. Zinav (Çukur Göl)Gölü Zinav Deresi ile beslenir, fazla suları da Kelkit Çayı’na karışır. Ortalama derinliği 10-15 m. olan gölün çevresi ormanlık alan olup, koruma altına alınmıştır. Göl içerisinde kızılkanat denilen tatlı su balık türü yaşamaktadır.

Güllü Köy Gölü (Reşadiye)
Reşadiye ilçesi Güllü Köy’de bulunan bu göl, köyün ismi ile tanınmıştır. Yuvarlak bir şekilde olan gölün derinliği 7 m. olup, yeraltı sızıntıları ile beslenmektedir.

Almus Baraj Gölü (Almus)
Almus ilçesinin 3,5 km. kuzeydoğusunda bulunan Almus Baraj Gölü Yeşilırmak’ın Omola Ovası’na girdiği yerde, toprak dolgusu ile oluşturulmuştur. Baraj gölü 1966 yılında yapılmıştır. Yüksekliği 95 m., uzunluğu 350 m., genişliği de 12 m. dir. Toplam su hacmi 35.000.000 m3’tür. Bu baraj taşkınları önlemek, elektrik enerjisi üretmek ve çevreyi sulamak amacı ile yapılmıştır. Gölün çevresi yöre halkı tarafından mesire yeri olarak kullanılmaktadır. Almus Barajı dışında küçük ölçüde Belpınar, Bozpınar, Bedirkale, Akbelen, Akınköy , Sulugöl, Koçaş, Aşagığüçlü, Ortaören, Boldacı, Üçyol, Kızık, Güzelbeyli, Büğet göl ve barajları bulunmaktadır.

Mesire Yerleri

Tokat ili mesire yerleri yönünden zengindir. Özellikle ormanların geniş yer kapladığı alanlarda orman içi dinlenme yerleri bulunmaktadır. Göllerin çevresi de yöre halkı tarafından mesire ve dinlenme yerleri olarak kullanılmaktadır.

Gümenek Mesire Yeri (Merkez)
Tokat il merkezine 10 km. uzaklıkta bulunan Antik Komana Pontika yerleşim yerinde ve Tozanlı Çayı’nın çevresi mesire yeri olarak kullanılmaktadır. Tozanlı Çayı’nın çevresi ağaçlık bir bölge olup, özellikle hafta sonu yöre halkının uğrak yerlerindendir.

Belediye Şehitler Parkı (Merkez)
Tokat il merkezinde Tozanlı Deresi çevresindeki Şehitler Parkı, Tokat Belediyesince mesire yeri olarak düzenlenmiştir. Etrafında turistik tesisler bulunmaktadır.

Çamiçi Mesire Yeri (Niksar)
Niksar ilçe merkezine 17 km. uzaklıkta, Niksar-Ünye karayolu üzerinde bulunan Çamiçi Mesire Yeri çevresinde tesisler ve dinlenme yerleri vardır. Burası Mayıs-Eylül aylarında rağbet görmektedir.

Çukurgöl (Zinav Gölü) Mesire Yeri (Reşadiye)
Reşadiye ilçe merkezinden 25 km. uzaklıkta bulunan Çukurgöl ve çevresi doğal güzelliğinin yanı sıra önemli bir mesire yeridir. Gölün çevresinde tesisler bulunmaktadır. Burası da Mayıs-Eylül ayları içerisinde rağbet görmektedir. Bunların dışında Tokat ilinde; Topçam Tekmezar, Batmantaş Yaylası, Alan Yaylası, Gözova Regülatörü, Gökçeyol Göleti, Almus Orman Evleri, Almus Belediye Parkı, Çatak Yaylası, Ayvaz Parkı, Erbaa Düden Gölü, Kurt Gölü, Selemen Yaylası, Zile-Şeyh Ahmet, Esvap Çayı, Başçiftlik Düden Yaylası, Sulusaray-Kaplıcalar, Artova Alçakgedik, Barajı gibi mesire yerleri bulunmaktadır.

İçme ve Kaplıcalar

Tokat içme ve kaplıca yönünden de oldukça zengin bir ildir. Bunların başında Sulusaray ilçesinde Sulusaray Kaplıcası, Reşadiye Çermiği, Merkez’de Beşören Maden Suyu, Reşadiye Maden Suyu ve Niksar’ın Ayvaz Suyu gelmektedir.

Beşören Maden Suyu (Merkez)
Tokat il merkezi yakınında Beşören Köyü’nden çıkan bu maden suyu Sarılık Suyu olarak da isimlendirilmektedir. Suyun sıcaklığı 16.5 derece olan bu su saniyede 0.07 lt. kaynamaktadır. Bu suyun mide, karaciğer ve safra yolları hastalıklarına iyi geldiği, böbrek taşı ve kum düşürmekte etkilidir.

Ayvaz Suyu (Niksar)
Niksar ilçesine 2 km uzaklıkta bulunan bu suyun sertlik derecesi 0’dır. Safra kesesi, böbrek rahatsızlıkları, bağırsak hastalıkları ve yüksek tansiyona iyi gelmektedir. Bu su aynı zamanda şişelenerek içme suyu olarak dağıtılmaktadır.

Reşadiye İçmesi (Reşadiye)
Reşadiye ilçesinde, yeraltından kaynayan bu içmenin sıcaklığı 18.50 derecedir. Saniyede 0.7 lt. kaynamaktadır. Yöre halkı tarafından da şifalı olarak tanınmıştır. Reşadiye Çermiği (Reşadiye) Reşadiye ilçesindeki bu çermiğin suyu hafif tuzlu ve ekşidir. Aynı zamanda da kokusuz ve renksizdir. Sıcaklığı 55 derece civarında olup, saniyede 2 lt. kaynamaktadır. Bu çermiğin çeşitli ağrılı hastalıklarına, deri hastalıkları ve romatizmaya iyi geldiğine inanılmıştır.

Sulusaray Kaplıcası (Sulusaray)
Sulusaray ilçesinde bulunan bu kaplıca buradan geçen bir fay hattından kaynamaktadır. Yaz ve Kış 2 lt. kaynayan suyun sıcaklığı 50 derece civarındadır.

Mağaraları

Kunduz Mağarası (Artova)
Tokat ili Artova ilçesine 4 km. uzaklıkta, Kunduz Köyü’nde bulunan bu mağara üzerinde yeterli bir araştırma yapılmamıştır. Bu bakımdan mağara ile ilgili bilgiler yetersizdir. Eski Çağlarda bu mağaranın darphane olarak kullanıldığı söylenmektedir. Mağaranın giriş kısmı yuvarlak bir kemere benzemektedir. İçerisi toprak ve taşla dolmuştur.

İndere (Ballıca) Mağarası (Pazar)
Tokat ili Pazar ilçesinin 6 km. güneydoğusunda, Ballıca Köyü yakınında bulunan bu mağaranın ikisi giriş katının üzerinde, beşi de giriş katı ile onun altında olmak üzere yedi katlı bir mağara görünümündedir. Mağaranın bütün katlarında su birikintileri ve doğal havuzlar bulunmaktadır. Tabanda su akımı olmadığından ötürü zemin çamurla kaplıdır. Bu mağara Ankara Mağara Araştırma Derneği speleologları tarafından 1987 yılında ilk defa incelenmiş, 1990 yılında ikinci inceleme yapılarak mağaranın haritası çıkarılmıştır. Bunun ardından Tokat Valiliğinin isteği üzerine Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi’nden Prof.Dr. Baki Canik ve ekibi tarafından 13-15 1992 tarihinde yeni bir araştırma yapılmıştır. Bunu Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Jeolojik Etütler Dairesi'ne bağlı Mağara Araştırmaları Bölümü'nden Dr. Jeomorfolog Lütfi Nazik başkanlığındaki Bekir Aksoy, Emrullah Özel ve Hamdi Mengi'den oluşan ekip tarafından 1994 yılında yeni bir araştırma izlemiştir. Ballıca Mağarası kristalleşmiş kireçtaşlarından meydana gelmiştir. Sınırlı kireçtaşı oluşumu göz önüne alındığında, mağaranın hacmi inanılmaz derecede büyüktür. Buradaki kireçtaşlarının yatağı yoktur; özürlü ve kırılmıştır ayrıca çatlaklar kalsiyum karbonatla doldurulmuştur. Mağaranın girişi doğu-batı yönünde aşağıya doğru devam etmektedir. Girişten 40-50 m. sonra geniş bir salona ulaşılmaktadır. Bu salonda tarihi çağlardan itibaren bir yerleşim olduğunu gösteren kalıntılarla karşılaşılmıştır. Ayrıca burada sarkıt, dikit, sütun ve gölcükler bulunmaktadır. Bu girişten sonra salon kuzey ve kuzeybatıya doğru iki farklı kata açılmaktadır. Bunlardan birinci kat olarak tanımlanan bölüm girişe 150 m. uzaklıktadır. Bunun 10 m. altında da ikinci katta büyük bir salon bulunmaktadır. Burada da sarkıt, dikit ve sütunlara rastlanmaktadır. Mağaranın girişinden dördüncü katın sonuna kadar da 350 m. uzunluğunda bir mesafe vardır. Beşinci katta bir de göl bulunmaktadır.

Tokat ilinde bu mağaralar dışında;
Reşadiye ilçesinde de mağaralar bulunmaktadır. Bu mağaraların başında; Çamlıkaya Köyü’nde Kokurdan Mağarası, Baydarlı’da Güngerit ve Tilkidibi Mağarası, Demircili Köy’de Kızıl Mağara, Cimetekke-Kavaklıdere arasında; Deliklikaya Mağarası, Yolüstü Köyü’nde İnkaya Mağarası, Nebişeyh-Kapaklı Köyü arasında Kayadibi Mağarası, Büşürüm Köyü’nde Abudeliği Mağarası gelmektedir.